دیابت در بارداری

 

دیابت در دوران بارداری

به طور کلی دیابت در بارداری (GDM) به دو قسمت تقسیم می‌شود:

1. اولین حالت دیابتی که پیش از بارداری تشخیص داده می‌شود و با بارداری همراه است.
2. حالت دیگر این است که برای نخستین بار رخ می‌دهد، یعنی قند خون در طی این دوران به حالت نامتعارف افزایش می‌یابد. البته این بیماری در حدود 4% از بارداری‌ها خود را نشان می‌دهد که علت آن مشخص نبوده ولی با بررسی برخی علائم می‌توان آن را زود تشخیص داده و سلامت مادر و جنین را تضمین کرد.

 

علت بروز دیابت در بارداری

با وجود اینکه دلیل اصلی آن مشخص نیست، ولی تأثیرات و حالات بارداری باعث بروز چنین اتفاقی می‌شود. مواقعی که مواد غذایی مصرف می‌کنید پس از هضم، قند یا همان گلوکز وارد جریان خون شده و لوزالمعده در مقابل انسولین ترشح می‌کند تا انرژی بدن تأمین شود. در دوران بارداری، جفت که رابط بین مادر و جنین می‌باشد هورمون‌هایی ترشح می‌کند که باعث اختلال در عملکرد انسولین شده و قند خون را افزایش می‌دهند. در دوران بارداری بدن به مرور نسبت به انسولین مقاوم می‌شود و گلوکز بجای اینکه برای تولید انرژی وارد سلول شود، بیشتر در خون باقی مانده و به این علت قند خون بالا می‌رود.

 

· لازم به ذکر است که مبتلا شدن به دیابت بارداری به معنای اینکه شما از قبل دیابت داشته‌ اید یا بعد از زایمان هم دچار دیابت می‌شوید نیست، بلکه یک اختلال در هورمون‌های بدن بوده و با کنترل زیر نظر پزشک، بدون بروز مشکلی برای مادر و فرزند، این دوران سپری خواهد شد. در ضمن کنترل قند خون قبل و بعد از بارداری بسیار حائز اهمیت است.

 

دیابت در بارداری از چه زمانی آغاز می‌شود؟

در این نوع دیابت جفت برای رشد و سلامت جنین هورمون‌هایی ترشح می‌کند که مقدار قند خون را افزایش می‌دهد، حال در پاسخ به این سوال می‌توان گفت که دیابت در بارداری معمولا در اواخر نیمه دوم یا گاهی هفته بیستم بارداری به بعد ظاهر می‌شود.

 

انواع دیابت یا قند در بارداری

دیابت در بارداری به دو نوع تقسیم می‌شود، نوع اول که تنها با رژیم غذایی قابل درمان است و نوع دوم که نیاز به انسولین و داروهای خوراکی دارد.

علائم دیابت در بارداری چیست؟

هرچند که دیابت یا قند بارداری نشانه خاصی ندارد اما به مواردی که مرسوم هستند اشاره می‌کنیم:

• مشخص شدن قند در ادرار در آزمایش
• احساس خستگی
• تکرر ادرار
• تشنگی غیر طبیعی
• عفونت‌های بیش از حد واژن، مثانه و پوست
• حالت تهوع (اگر پس از سه ماهه اول بارداری باز هم ادامه داشت)
• تاری دید

 

چه افرادی بیشتر در معرض دیابت بارداری قرار می‌گیرند؟

• بارداری در سن بالای 25 سال
• اضافه وزن، قبل و حین بارداری
• زمینه ارثی داشته باشند.
• احتمال ابتلای مجدد افرادی که در بارداری قبلی خود دچار این نوع بیماری شده باشند.
• تولد نوزاد با وزن بالا ( حدود 4 کیلو)
• سقط جنین یا زایمان نوزاد مرده
• چند قلو باردار بودن
• فشار خون بالا
• مبتلا بودن به بیماری‎هایی که با مقاومت انسولین در ارتباط هستند. (سندروم تخمدان پلی کیستیک، آکانتوز نیگریکنس که نوعی بیماری پوستی است.)
• همچنین نوع نژاد هم می‌تواند مؤثر باشد.

 

تشخیص میزان قند خون در دوران بارداری

دیابت بارداری در دو مرحله آزمایش‌گیری انجام می‌شود. اگر در اوایل بارداری سابقه‌ی دیابت یا قند خون نداشته باشید و پس از آزمایش میزان قند خون مادر باردار مناسب باشد، پزشک حدود هفته 24 تا 28 برای تشخیص دیابت در بارداری انجام آزمایش را برای شما مجددا تجویز می‌کند. البته اگر بیماری در گروه‌های پرخطر باشد قند آن باید بصورت ناشتا و سه ساعت یکبار چک شود.

 

مقدار عددی قند خون افراد عادی در حالت ناشتا

مبتلا به دیابت : 80 – 130 میلی‌گرم بر دسی‌لیتر

بدون دیابت : 70 – 99 میل‌گرم بر دسی‌لیتر

 

مقدار درصدی قند خون افراد عادی

(HbA1c: آزمایش طولانی مدت گلوکز بوده که به هموگلوبین A1C ، HbA1c، A1c معروف است و مقدار متوسط دو سه ماه اخیر را تعیین می‌کند.)

مبتلا به دیابت : 7% یا کمتر

بدون دیابت : کمتر از 7/5%

 

مقدار قند خون نرمال در دیابت بارداری

ناشتا : 92 میلی‌گرم بر دسی‌لیتر

بعد از غذا : 120 میلی‌گرم بر دسی‌لیتر

 

مقدار قند خون نرمال در مادر باردار با دیابت قبلی

ناشتا : 60 – 99 میلی‌گرم بر دسی‌لیتر

بعد از غذا : 100 – 129 میلی‌گرم بر دسی لیتر

HbA1c : کمتر از 6%

• در رابطه با میزان قند خون نرمال در دوران بارداری پزشکان بر این عقیده هستند که قند خون خانم باردار در حالت ناشتا کمتر از 90-95 ، یک ساعت پس از غذا بین 150-160 و دو ساعت پس از غذا تا 120 باشد.
• گاهی پزشکان جهت تشخیص دیابت در بارداری آزمایشی تحت عنوان چالش گلوکز را شروع می‎‌کنند، برای انجام این آزمایش نیاز به هیچ پیش‌زمینه‌ای نیست و فقط باید محلول خوراکی گلوکز را بنوشید و پس از یک ساعت با انجام آزمایش خون، سطح قند خون را بررسی می‌کنند و با توجه به نتیجه اقدامات لازم را انجام می‌دهند.

 

عوارض دیابت در بارداری بر روی مادر و جنین

دیابت در دوران بارداری می‌تواند باعث متولد شدن نوزادان با جثه بزرگتر از حد معمول (ماکروزومی) و همچنین نقایص مادرزادی شود. اگر مادر از قبل دیابت داشته باشد، عوارض مرتبط با دیابت می‌تواند شدیدتر نمایان شود؛ که شامل بیماری‌های کلیوی، آسیب عصبی، فشار خون بالا و… است.

رشد بیش از حد جنین باعث افزایش درد زایمان و همچنین به احتمال زیاد زایمان از طریق سزارین شده و نوزاد ممکن است دچار آسیب‌های عصبی، شکستگی‌، سختی تنفس، زردی و کمبود کلسیم و قند خون شود.

بالا بودن سطح قند خون در اوایل دوران بارداری و قبل از هفته 13 می‌تواند منجر به نقص‌های مادرزادی شود. اما اگر میزان قند خون شما در دوران بارداری همیشه بالا باشد، قند خون نوزاد پس از به دنیا آمدن به شدت کاهش می‌یابد زیرا مقدار انسولین نوزاد با مقدار بالای قند خون مادر تنظیم شده است، البته این مشکل با گذشت زمان به خودی خود برطرف می‌شود.

فرزندان متولد شده از مادران با دیابت بارداری بیشتر از نوزادان دیگر در معرض ابتلا به دیابت نوع 2 و چاقی قرار می‌گیرند، همچنین دو سوم این مادران در بارداری‌های بعدی خود مجددا با این مشکل مواجه خواهند شد. از سوی دیگر احتمال ابتلا به دیابت نوع 2 برای مادر در سال‌های بعد نیز وجود دارد.

دیابت در بارداری می‌تواند خطراتی مانند عفونت‌های ادراری و رحمی، ابتلا به فشار خون، زایمان سخت، سقط جنین و همچنین زایمان زودرس را در پی داشته باشد.

 

راه های درمان دیابت در بارداری

با تمام مسائل و مشکلاتی که گفته شد می‌توان با رعایت بعضی نکات بدون مشکلی این دوران را پشت سر گذاشت. به طور کلی درمان دیابت در بارداری به معنی حفظ میزان قند خون در حالت نرمال و طبیعی است.

یکی از مراحل درمانی بررسی وجود کتون‌ در ادرار است.( نوعی اسید که اگر در ادرار وجود داشته باشد به معنی این است که دیابت کنترل نشده است.)

علاوه بر درمان‌های پزشکی می‌توان با اندازه گیری قند خون خود در 4 مرحله، یک مرحله ناشتا و سه مرحله هم بعد از هر وعده غذایی و همچنین رعایت یک رژیم غذایی مناسب و فعالیت ورزشی سبک از تغییر میزان قند خون خود جلوگیری کنید. رژیم غذایی صحیح در دوران بارداری از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است، زیرا رشد و سلامت نوزاد در گرو سلامت و تغذیه صحیح مادر می‌باشد، مواد غذایی اعم از:غلات، سبزیجات، میوه‌ها، پروتئین و چربی‌های سالم. در ضمن هیچ وعده غذایی را حذف نکنید و ترجیحا از مصرف غذاهایی با میزان نمک و چربی بالا خودداری کنید.